ՁԵՐ ԾԱՆՈԹՆԵՐԸ
ԿԱՊԻԿԸ
Մի ժամանակ մարդ է եղել Կապիկը,
Բայց կեղտոտ է միշտ էլ եղել շապիկը,
Որովհետև ներկարար է նա եղել:
Միշտ կանչել են մե՛ր տուն - ձե՛ր տուն`լավ տեղե՛ր,
Ու շա՜տ լավ էլ վարձ է առել Կապիկը,
Որ պա՛տ ներկի,
Վա՛տ չներկի,
Որ ներկի դո՛ւռ ,
Բայց ո՛չ անդուր,
Տարբե՛ր բաներ` տարբե՛ր գույնով,
Ո՛չ թե նույնը մի՛շտ էլ նույնով:
Իսկ ներկարար մեր Կապիկը`անփույթը,
Ունեցել է միայն կարմիր-կապույտը,
Ու ներկել է ո՛չ այնքան մեր հատակը,
Որքան իր պոչի տակը,
Ո՛չ այնքան մեր պատերը,
Որքան հենց իր մատերը:
Եվ մի օր էլ, երբ մարդկանց
Հոգուն է նա հասցըրել,
Բոլորը մեկ հավաքվել են ժողովի,
Էլ չե՛ն թողել, որ ճղավի-բղավի,
Ո՛չ էլ ուզել կամ չուզելն են հարցըրել
Ու... կապիկ են դարձրել:
Չե՞ք հավատում`գազանանոց գնացեք
Ու կտեսնեք, որ կապիկի պոչի տակ
Մինչև հիմա դեռ կարմիրն է մնացել,
Իսկ մատների եղունգի տակ անփույթը
Մինչև հիմա չի լվացել կապույտը...
ՎԱԳՐՆ ՈՒ ԿԱՏՈՒՆ
Տեսե՛ք` Վագր է սա,
Իսկ սա էլ կատու:
Իրար նման չե՞ն,
Բա չե՞ք նկատում,
Որ կարծես Վագրի քթից է ընկել
Ձեր լավ խաղընկեր,
Մեր ընկեր Կատուն:
Այնպես է եղել, որ իսկապես է՛լ
Վագրը մի ցուրտ օր
Շա՜տ, շատ է մրսել,
Իսկ մութ անտառում`
Ի՜նչ դեղ ու բժիշկ,
Մրսած Վագրին ո՞վ կամ ինչպե՞ս բուժեր:
Ու փռշտում է Վագրը շատ ուժեղ:
Եվ նրա քթից մի բան է կաթում,
Որ տեղն ու տեղը դառնում է... Կատու:
Դրա համար էլ նման են այդքան
Մեր ընկեր Փիսոն և Վագըր արքան:
ՉՂՋԻԿԸ
1
Քարանձավն է նրա բույնը,
Եվ Չղջիկ է իր անունը:
Թևեր ունի
Նա թռչունի
Ու կարող է հանգիստ թռչել:
Բայց արի տես` կտո՛ւց չունի
Ու մկան պես գիտի կրծել:
Թռչունի թև, մկան ատամ,-
Ինքներդ ասեք`եղավ ո՞րը:
Նաև կույր է երկու աչքով:
Ստեղծվել է ի՞նչ հրաշքով,
Ո՞վ է դրա մեղավորը:
2
Մեղավո՞րը:
Հիմա ասեմ:
Մեղավոր է
Թագավորը:
3
Կար ժամանակ, որ Չղջիկը,
Ուրախությամբ հոգին լիքը,
Պարզ երկնքի ազատ գրկում
Թռչում էր ու զվարթ երգում
Ծիծեռնակի, Ծտի նման,
Երբ մի օր էլ (ա՜խ այդ օրը),
Թռչունների թագավորը
Տվեց սաստիկ մի հրաման.
«Ինձ պատկանող երկնքի տակ
Ով թռչում է` հարկ պիտի տա»:
Երբ Չղջիկին հերթը հասավ,
Թևը ծալած` անվախ ասավ.
«Հրամանըդ ո՞նց ընդունեմ,
Եթե, նայի՛ր, կտուց չունեմ,
Նաև չունեմ մաշկիս փետուր:
Հա՞րկ ես ուզում, խնդրե՛մ, դե տուր
Նախ ինձ կտո՛ւց, նաև փետո՛ւր...
Հարկ ուզելը հե՜շտ է այնքան.
Հերիք է, որ լինես արքա:
Բանն էլ կտուց-փետուր տալն է,
Ոչ թե տանջանք ու տուր տալն է...
Վերջում, արքա՛,
Կասեմ այսքան.
Զո՜ւր է ամբողջ այս աղմուկը,
Ես թռչուն չեմ, տե՛ս, ես մուկ եմ»,-
Ու ցույց տվեց ատամները:
Արքայական դատարանի
Կաշառակեր անդամները
Կչկչացին. «Շո՜ւտ, դո՛ւրս կորիր:
Ատա՞մ ցույց տալ... թագավորի՞ն...
Վա՜յ, հի՛ն օրենք,
Վա՜յ, լա՛վ օրեր,
Ո՜նց գնացիք,
Ո՜նց եք կորել,
Այս ո՜ւր հասանք,
Ի՜նչ խեղճ օրի»...
Նայեց արքան այդ բոլորին,
Որ կեղծ-անկեղծ դողում էին,
Իրենք թռչուն` սողում էին
Ոտքերի տակ իրենց պետի:
Բարկությունից գոռոզ արքան
Քիչ էր մնում իրեն ուտի,
Բայց դե ձեռքին ուրիշ ճար կա՞ր:
Ու թուղթ գրել տվեց արքան.
«Ո՛վ Մկների դու թագավոր,
Իմ սիրելի՛, իմ թա՛նկ քավոր:
Այսպե՛ս... այսպե՛ս` մի մուկ կա, որ
Քեզ կարծեմ թե հարկ չի տալիս:
Այդ ի՞նչ բան է»:
Թղթով գալիս
Ու տանում են Չղջիկ-Մուկին:
«Ի՜նչ մուկ, ի՜նչ բան...ե՛ս իմ հոգին.
Ես հո մուկ չեմ, ես թռչուն եմ:
Տեսե՛ք, ո՛չ մազ, ո՛չ պոչ ունեմ,
Բայց դրա տեղ թևե՛ր ունեմ:
Ձեր պահանջը ո՞նց ընդունեմ»...
4
Եվ այն օրից
Նո՛ր ու նորից
Ամբողջ կյանքում հալածվելով
Երկու դաժան թագավորից`
Քարանձավ է խեղճը մտնում
Եվ այնքան է ապրում մթնում,
Որ զույգ աչքով կուրանում է,
Լույս ասածն էլ մոռանում է:
Կուրանո՛ւմ, բայց չի՛ կռանում
Արքաների ուժի առջև:
Կուրանո՛ւմ, բայց չի՛ մոռանում,
Որ ավելի լավ է կառչել
Քարանձավի խոնավ պատին,
Քան թե ամեն տեսակ պետի
Առաջ սողալ
Ու դողդողալ...
Ու քանի դեռ կա աշխարհում
Հարկ պահանջող ու հարկ տվող,
Նա մի՛շտ կապրի մեզնից հեռու,
Կապրի մի՛շտ իր ուզած ձևով,
Կույր կմնա,
Բայց կիմանա,
Թե մենք ոնց ենք իրեն խղճում,
Որ ո՛չ մուկ է, ո՛չ էլ թռչուն:
ՄԱՆՈՒՇԱԿԸ
Մանուշակը մի ժամանակ,
Ինչքա՜ն առաջ` ի՞նչ իմանաք,
Եղել է մի շա՜տ գեղեցիկ,
Մի շա՛տ քնքուշ,
Անո՛ւշ աղջիկ:
Բայց եղել է շատ բացբերան.
Սրա խոսքը տարել նրան,
Նրա խոսքը բերել սրան,
Ինչքան գաղտնիք են վստահել,
Ոչ մի գաղտնիք նա չի պահել:
Խրատել է մայրը նրան,
Իսկ նա` էլի միշտ բացբերան:
Խրատել է մայրը մեկ է՛լ,
Իսկ նա գլուխ չի էլ թեքել:
Մի՛շտ խելքի է մայրը գցել,
Իսկ նա լեզուն չի էլ կծել:
Երբ տեսել է` օգուտ չկա,
Անիծել է մայրն աղջըկան.
«Դաշտերն ընկած`
Ապրես ծնկած,
Հե՛նց զորանաս`
Շո՛ւտ չորանաս,
Ու լեզուդ էլ
Բաց բերնիցըդ թող դուրս չգա,
Այլ բկիցըդ,
Ծոծրակիցըդ»:
Դրա համար
Մինչև հիմա
Մանուշակը ցողուն տալիս
Դեռ նոր ցցված`
Կեռանում է
Դեռ նոր բացված`
Թառամում է,
Իսկ ծաղիկն էլ դուրս է գալիս
Ոչ թե բերնից,
Այլ բկիցը
Եվ մինչևիսկ ծոծրակիցը...
ԿԱՔԱՎԸ
1
Մի ժամանակ,
Հի՛ն ժամանակ,
Ինչքա՜ն առաջ`ի՞նչ իմանաք
Երգ չսիրող ու խռպաձայն հավք ու թռչուն
Չար նախանձից Արծըվի մոտ գանգատվեցին.
«Կաքավները մեզ չեն տալիս հանգիստ ու քուն.
Արթնանում են առավոտվա ժամը վեցին,
Ամբողջ օրը հա՜ երգում են, գլո՛ւխ տանում,
Անպետքները չե՛ն հասկանում,
Որ իրենց պես
Մենք անբա՛ն չենք, գո՜րծ ենք անում»:
Երգ չէր սիրում Արծիվն ինքը
(Ինքն էր, իր որսն ու երկինքը):
Եվ նա խոժոռ շուրջը նայեց,
Տեղնուտեղը հրամայեց,
Որ այլևըս չերգեն նրանք.
«Գլուխներըս ճի՛շտ որ տարաք»:
2
Ու լուռ մնաց ամեն կաքավ:
Սար ու ձորից է՛լ ձայն չեկավ:
Այսպես անցան ամի՛ս, տարի՛...
Եվ ամպ նստեց սար ու քարի:
Ամպ չէր սիրում Արծիվն ինքը.
(Եթե պարզ չէ իր երկինքը,
Ինքը ինչպե՞ս էլ որս անի,
Ո՞նց զոհերին զանազանի):
Եվ նա դեմքին կրկին հագավ
Երգ սիրողի դիմակ սիրուն
Ու թույլ տվեց` ամեն կաքավ
Նորի՛ց երգի քար ու սարում:
3
Ամեն կաքավ ուզեց երգել
Առաջվա պես, հնի նման.
(Չէ՞ որ արդեն չկար արգելք
Եվ կար արդեն այլ հրաման):
Թվաց` պիտի նորի՛ց տեղան,
Նորի՛ց լողան
Ու գեղգեղան
Նրանց նախկին երգերը ջինջ,
Բայց ստացվեց լոկ «կա՜ղ-կըղա՛»,
Լոկ «կա՜ղ-կըղա՛», ուրիշ ոչինչ...