ԳԻՐՔ ՄՆԱՑՈՐԴԱՑ
ՁԻԹԱՊՏՂԻ ԾԱՌԸ
-Ուրեմըն չե՞ս գալիս,-
Իմ իսկ տված հարցին
Ինքս եմ պատասխանում խոցված հպարտությամբ.
-Ի՛նքըդ գիտես...
Իսկ դու
Ինքդ էլ գիտե՞ս արդյոք, որ խուսափման ուղին
Կյանքում գուցե կարճն է ճամփաներից բոլոր
Եվ նույն տեղն է բերում արագորե՜ն, նորե՛ն:
Ուրեմն էլ ինչո՞ւ ես զուր խուսափել ջանում:
Մոռացե՞լ ես գուցե:
Բայց դու գիտե՛ս հաստատ,
Որ ես մոռացության բոլոր օրենքներից
Մեկն եմ լոկ ընդունում՝
Ա՛յն, որ սահմանել է հպարտությունն ինքը,
Երբ խոցել են սրան՝ գազանի պես:
Իսկ ես... ու քեզ խոցե՞լ ինչ-որ բանով:
Եվ մի՞թե չես տեսնում դու իմ քնքշությունը
Եվ իմ մեղմությունը դեռ չե՞ս զգում միթե:
Ա՜խ այս քնքշությունը, որ ինձ կապոտել է,
Ինչպես Գուլիվերին՝ թզուկները...
Ա՜խ այս մրրկանման մեղմությունը,
Որով պաշարված եմ և օղակված այնպես,
Ինչպես մայրցամաքը՝ օվկիանոսով:
Ա՜խ այս «ախ»-ը նաև,
Որ կպել է լեզվիս
Անոթության ծնած փառի նման,
Եվ ինձ կպատճառեր սրտախառնուք, անշո՛ւշտ,
Թե չլիներ համիդ նշխար-մնացորդը,
Որով փաթաթվում եմ ես սրբորե՜ն, նորե՛ն՝
Առանց հաղորդություն սպասելու հույսի:
Թե չլինե՜ր համիդ նշխար-մնացորդը...
Իսկ դու գիտե՞ս արդյոք, որ դո՛ւ բնավ դո՜ւ չես.
(Ո՛չ զարմացած նայիր, ո՛չ ծիծաղիր):
Հաստա՛տ գիտեմ, որ դու դարեր առաջ
Ձիթապտղի նազուն ծառ ես եղել,
Հետո (ի՞նչ իմանամ, թե քանի՜ դար հետո)
Երկրորդ անգամ կրկին աշխարհ գալիս
Կին ես դարձել արդեն...
Գիտե՛մ, հաստա՜տ գիտեմ,
Թե չէ այդ ինչի՞ց է, որ քո շրթունքները
Հասուն ձիթապտղի համ են տալիս...
Հիմա ի՞նչ ես ասում. դու չե՞ս գալիս:
Ի՜նչ է, կամենում ես, որ ես մեռնեմ
Մի անպտո՛ւղ ծառի դանդա՜ղ մահո՞վ՝
Երկա՜ր հոգեվարքիս ողջ ընթացքում
Անվերջ երազելով ձիթապտղի մի ծառ՝
Հեռո՜ւ-հեռո՜ւ ինձնից,
Քո՛ չափ հեռու...
17.III.1964թ.
Դիլիջան
ԱՆՔՆՈՒԹՅԱՆ ԴԵՂԱՏՈՄՍ
Ոչի՛նչ այնպես ինձ չի հուզում,
Ինչպես մի հարց միամիտ.
Խավարն ինչո՞վ մաշեցնել,
Գիշերն ինչպե՞ս լուսացնել,
Եթե սրտիդ ճմլումն էլի
Թույլ չի տալիս մտնել քուն...
Տե՛ս, ջղային այս անտառը
Հանգստացավ ինքն իրեն՝
Իր հերթական նոպան ապրած՝
Տառապած ու պարտասուն:
Իսկ ջրերը
Հար տանջվելով անքնության բիրտ ձեռքից,
Բարձունքներից ցած են նետվում՝
Ինքնասպանի մոլուցքով,
Բայց, կատվի պես,
Միշտ ընկնում են իրենց ճկուն թաթերին
Եվ, մի վայրկյան շնչակտուր, մլավում են քիչ հետո
Ու լռության մեջքի վրա նո՛ր ու նորից փակցընում
Իրենց տենդոտ զառանցանքը՝
Խռովության կոչի պես...
Իսկ ես՝ ներկա, մինչ հայացքըս՝ բացակա,
Օտարվում եմ ինքըս ինձնից,
Ինքըս ինձ չե՜մ ճանաչում:
Ջլախտավոր ինչ-որ խոհեր,
Ինչ-որ մտքեր ընկնավոր
Թպրտում են, ընկնում-ելնում՝
Կարծես ո՛չ թե գլխիս մեջ,
Այլ... հեռավոր Լուսնի վրա կամ Մարսի...
Մեռելներն են ինձ այցելում՝
Կերպարանքով երազի,
Ու չեն թողնում, որ զրուցենք երկուստեք.
Իրենք իրենց մենախոսում են անձայն,
Ապա թողնում-հեռանում են,
Որ ես լսեմ քիչ հետո,
Թե ինչպես է երկախոսում ճեպընթացը բքի հետ,
Թե ինչպես են երկախոսում խոհուն ծերպն ու սուր քամին,
Թե ինչպես են ջղաձգվում ա՛յն գետերը հորդաջուր,
Որոնց երբեք ես չեմ տեսել,
Ո՛չ, տեսել եմ... քարտեզին...
Հետո ինչ-որ արվարձաններ,
Ասես տված իրար խոսք,
Արշավում են,
Որ կենտրոնի տեղը իրենք գրավեն,
Դրանով էլ հենց, իբըր թե, արագացնեն ապագան...
Իսկ նույն պահին
Ինչ-որ ձայներ իմ կենտրոնում սեփական
Ընդդիմախոս այլ ձայների հայրն ու մայրն են անիծում...
Հետո ինչ-որ անո՜ւշ մի ձայն, անվստա՛հ ու տխրագի՛ն,
Հայցելու պես պահանջում է, որ փորձ անենք չսիրել,
Այլ միշտ մնանք բարեկամներ մերձավոր...
Հետո՛... Հետո՛...
Կարծես թե ես պառկած եմ հենց ի՛նձ վրա
Եվ ինձ վրա ի՛նքըս պառկած,
Ինձ ճմլելով-ճզմելով՝
Հանգստանալ եմ ուզում...
Պարզ չէ՞,
Որ ինձ էլ չի հուզում այն հին հարցը միամիտ,
Թե գիշերը ինչպե՞ս պիտի լուսացնեմ,
Թե խավարը ինչո՞վ պիտի մաշեցնեմ,
Երբ աչքերիս չի մոտենում քունն անգութ,
Պարզ չէ՞ արդյոք.
Ինքըս պիտի, այսպե՛ս, պառկե՜մ ինձ վրա
Եվ ինձ վրա ի՛նքըս պառկած,
Ի՛նձ ճմլելով-ճզմելով՝
Հանգստանամ փառավո՜ր ու փառահե՜ղ...
17.III.1964թ.
Դիլիջան
ԲՈՂՈՔԱՐԿՄԱՆ ՀՈՒՅՍԸ
Վախենում եմ վաղ գարունից, որովհետև, ճիշտն ասած,
Վախենում եմ, որ չբացվի՛, այլ... տրաքի՜ սիրտըս գոց...
Վախենում եմ սիրահարվեմ վերջին անգամ՝ մահացու,
Եվ առաջին անգամ մերժվեմ իմ այդ վերջին սիրածից...
Վախենում եմ, որ մոռացած նախկին փորձ ու նախկին դաս՝
Տանջանքի մեջ նորից մխվեմ ու դուրս չգամ՝ մեխի պես...
Վախենում եմ...
Բայց գարունն է անվախորե՜ն մոտենում:
Խուժան քամին խելքի գալիս վերջապես
Ու դառնում է լուրջ ու խոհուն սերմնացան.
Սար ու ձորում նա զարթոնք է շաղ տալիս:
Արևն ինքը՝ մեծ մոր նման՝ ձյան վրա
Այստեղ-այնտեղ կարկատաններ է գցում:
Հողն օրեցօր կարծես դառնում է յուղոտ,
Ու գոլորշին գրգռում է ախորժակ
Բողբոջումի՛,
Բեղմնավորմա՛ն
Ու սիրո՜՝
Կենդանո՛ւ մեջ,
Բույս ու ծառի՛
Եվ սրտի՜...
Ելման ջրերն ասես ոչ թե ջուր լինեն,
Այլ գարեջո՛ւր,
Պղպջացո՜ղ գարեջուր:
Եվ արբում է շրջակայքում ամեն ինչ՝
Մարդ ու գազա՛ն,
Բույս ու մրջյո՛ւն,
Սիրտ ու ծե՛րպ:
Եվ արբում են՝
Խմած կամ թե չխմած.
Եվ արբում են միայն տեսքից կամ հոտից:
Եվ արբում են...
Ես կրկնակի՜ եմ արբում.
Նաև քեզնի՛ց՝
Սիրված կամ թե չսիրված,
Նաև քեզնի՜ց՝
Լոկ քո տեսքի՛ց ու հոտի՛ց...
Եվ ո՞ւր կորչեմ գլուխս առած,
Ո՞ւր կորչեմ:
Հիացմունքից ու սարսափից կարկամած,
Կարծես հանկարծ հոդախախտված
Ու ջլատված ակամա՝
Անտարբեր եմ ես ձևանում,
Դեմքըս փոխում դիմակով,
Բայց... շոյելու և շոյվելու մի ցանկություն կատաղի,
Ակնհայտի մի տենչանքի դավադրություն ծպտըված
Իմ աչքերի մատնըչությամբ բացահայտվում ի վերջո
Ու տրվում են դատապարտման...
Դատը պիտի դո՛ւ վարես:
Եվ մի՞թե դու
Մեղմացուցիչ դեպք հանցանաց չես գտնում
Թեկուզ և իմ ա՛յս վախի մեջ խոստովանված կամովին,
Գեթ գարնա՛ն մեջ այս խելքահան,
Այս խելքահան օդի՛ մեջ,
Նաև... քո՛ մեջ՝
Քո պահվածքի՛,
Քո նայվածքի՛,
Հոտի՜ մեջ...
Տե՛ս, հայցում եմ,
Բայց և մի քիչ սպառնում.
Չհասցընե՜ս բողոքարկման, դատավո՛ր...
18.III.1964թ.
Դիլիջան
ԿՈՐՉԻ ՀԻՆԳՇԱԲԹԻՆ
Քեզանից հեռու
Ես ապրում էի
Կարծես թե ինքս էլ ինձանից հեռու:
Ինձանից հեռու
Դու ապրում էիր...
Դու չէի՞ր ապրում բուսական կյանքով:
Իսկ հիմա,
Երբ մենք մեկտեղ ենք արդեն,
Կարծես թե նորից շերտ-շերտ միացանք,
Որ ամբողջանանք՝ նարնջի նման՝ մի կեղևի մեջ
Եվ հյութավորվենք՝
Հողի ավշային չորս բաժնին խառնած
Չորս բաժին ավյուն արեգակնային,
Ու երջանկորեն՝
Նո՛ր կերպ ու նորե՛ն՝
Բարբառենք անխոս.
«Այս է մեր մարմինն, առե՛ք ու կերե՜ք»...
Ինձանից հեռու
Դու նման չէի՞ր...
Ես նման էի կարծես ա՛յն մարդուն,
Որ սքանչելի ձեռագիր ունի,
Բայց... գրագետ չէ կատարելապես:
Իսկ հիմա,
Երբ մենք մեկտեղ ենք կրկին,
Նո՛ւյն կյանքը հիմա
Իր սքանչելի նո՛ւյն ձեռագըրով
Գրագիտության դասեր է տալիս
Թե՛ շնորհալի վազերին այգու,
Թե՛ տաղանդավոր գետերին բոլոր,
Թե՛ հայտնի ոխից գազազողներին,
Թե՛ թաքուն սիրուց կակազողներին,
Եվ թե՛ աշխարհիս պետերին բոլոր,
Որ վերջիններիս մատերից բոլոր,
Մա՛նավանդ... ահեղ ցուցամատերից
Մա՜հը չկաթի,
Այլ կյա՛նքը ծորա
Թշվառ ու փոքրիկ այս երկրի վրա՝
Հեռվից ետ դարձող
Տիեզերախույզ հրթիռների պես...
Տեսնո՞ւմ ես
Մի տե՜ս.
Ծաղկած ծիրանին դիմացի բակում
Նշխար է բաշխում քահանայաբար
Ամբողջ շրջանով իր մեծ շուրջառի,
Իսկ մեղուները
(Այդ նշխարները ծծելուց արբա՞ծ,
Թե՞ գուցե դրդված ուրիշ պատճառից)
Ցույցեր են անում փեթակի առջև,
Ինչպես որ մարդիկ
Շենքերի առջև պառլամենտների...
Ով ի՜նչ ուզում է՝ թո՛ղ այդ էլ անի:
Իսկ ես ուզում եմ... իսկ դու չե՞ս ուզում,
Որ գեթ ա՛յս անգամ,
Գոնե ա՛յս անգամ...
Հեռավորությունն ինձ ու քեզ երբեք
Չկիսի՜ այնպես,
Ինչպես... հինգշաբթին շաբաթն է կիսում:
Կորչի՜ հինգշաբթին...
18.III.1964թ.
Դիլիջան
ԲԱԺԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ՏԵՂՆ ՈՒ ՏԵՂԸ
Անտառը հիմա անչափ է նման
Չին-ճապոնական մի ակվարելի:
Ու ես էլ հիմա
Անզարդ եմ, ինչպես մանկական նկար:
Եվ լռություն է՝
Ծայրահե՛ղ այնքան,
Որ սարսափահար վխկաց մի շնիկ
Եվ տեղն ու տեղը սարսափած լռեց:
Հետո՛, շա՜տ հետո,
Ինչ-որ մի որսորդ կրակեց հանկարծ,
Ու ներքև ընկավ... մի ձայն թռչնային՝
Չձայնագրվող ճնգոցով մի կարճ...
Բաց լուսամուտից ես նայում եմ դուրս:
Հետո՛, շա՜տ հետո,
Նայում եմ նաև բաց լուսամուտին.
Կարծես թե ներկը այս լուսամուտի,
Լուռ լաց է եղել ինչ-որ ժամանակ,
Եվ արցունքներն են կարծրացել հետո,
Հետո՞, թե գուցե տեղն ու տեղը հենց...
Խնձորի այգին այգի չէ կարծես,
Այլ... մի բացօթյա դիահերձարան.
Մահի պես ճերմակ սավանների տակ
Ծառերն են իրենց դողը փաթաթում...
Խեղճ պատշգամբը ողջունում է ինձ,
Եվ տեղն ու տեղն էլ հրաժեշտ տալիս.
Ես ներս եմ մտնում,
Եվ իմ ետևից դուռը փակելով՝
Հենց տեղն ու տեղը մկրատում-գցում
Սուրսայր-սրակող ցրտի մի պատառ,
Որ իմ սենյակի սուտ ամառվա մեջ
Իրեն զգում է մի վտարանդի
Կամ խեղճ ու կրակ մի աքսորական
Եվ տեղն ու տեղը մեռնում է իսկույն...
Ա՛խ, ո՜ւր էր հիմա չար արեգակը հանկարծ բարկանա՜ր,
Ելման գետերին վերստի՛ն գցեր զառանցանքի մեջ,
Այս հերձարանը կրկի՛ն դարձըներ խնձորի այգի,
Այս սուտ ամռանը ստիպեր գործել ինքնասպանությո՛ւն,
Այս խեղճ անտառը դարձներ կրկի՛ն յուղաներկ կտավ,
Այս լուսամուտի ներկին ստիպեր նորի՛ց արտասվել,
Ինձ էլ ստիպեր, որ այս ամենը լքեի՜ մեկից,
Եվ մինչև անգամ թե չպատահեր ավտոմեքենա՝
Կիլոմետրերը կուլ տայի ոտքով
Ու... հասնեի քե՜զ:
Իսկ եթե հանկարծ դու զարմանայիր
Իմ անակնկալ-անսպասելի այս այցի վրա՝
Վիրավորանքըս
Հենց տե՜ղն ու տե՛ղը մեզ կբաժաներ...
18.III.1964թ.
Դիլիջան